ΠΛΑΤΩΝ - ΝΟΜΟΙ "Περί Φιλαυτίας"

ΠΛΑΤΩΝ


ΝΟΜΟΙ 731d - 732d

Το πιο μεγάλο απ' όλα τα κακά είναι έμφυτο στις περισσότερες ψυχές των ανθρώπων, κι ο καθένας τους το συγχωρεί στον εαυτό του και δεν προσπαθεί να βρει κανένα μέσο για να ξεφύγει απ' αυτό. Είναι αυτό που λένε ότι κάθε άνθρωπος είναι από τη φύση του φίλαυτος και ότι είναι δικαιολογημένο να είναι τέτοιος. Στην πραγματικότητα όμως, η υπερβολική αγάπη για τον εαυτό μας γίνεται πάντοτε η αιτία όλων των σφαλμάτων. Αυτός δηλαδή που αγαπά τυφλώνεται από το αντικείμενο της αγάπης του, ώστε να κρίνει κακώς τα δίκαια και τα καλά και τα ωραία, επειδή νομίζει ότι πρέπει να τιμά περισσότερο την ατομικότητά του από την αλήθεια. Εκείνος όμως που φιλοδοξεί τουλάχιστο να γίνει μεγάλος δεν πρέπει να υπεραγαπά ούτε τον εαυτό του, ούτε τα δικά του, αλλά τα δίκαια, είτε έτυχε να τα πράξει ο ίδιος, είτε κάποιος άλλος. Απ' αυτό το ίδιο σφάλμα προήλθε και το ότι όλοι θεωρούν σοφία την αμάθειά τους. Και για τούτο, ενώ δεν ξέρουμε τίποτε, για να χρησιμοποιήσω αυτήν την έκφραση, νομίζουμε πως τα ξέρουμε όλα, και, επειδή δεν εμπιστευόμαστε στους άλλους αυτά που δεν ξέρουμε εμείς, αναγκαζόμαστε να τα κάνουμε λανθασμένα οι ίδιοι. Πρέπει, επομένως, κάθε άνθρωπος να αποφεύγει να αγαπά υπερβολικά τον εαυτό του, και να επιδιώκει να βρίσκει πάντοτε τον καλύτερό του, χωρίς να νιώθει καμιά ντροπή κάμνοντας αυτό που είπαμε.

Κάποια όμως πράγματα που έχουν μικρότερη σημασία από τα παραπάνω και τα λέμε πολλές φορές, δεν είναι λιγότερο χρήσιμα από εκείνα και πρέπει να τα λέμε, υπενθυμίζοντάς τα στον εαυτό μας. Όπως δηλαδή εκεί που εκρέει κάτι, πρέπει πάντοτε αντίστροφα να εισρέει κάτι καινούργιο έτσι και η ανάμνηση είναι η εισροή όταν η φρόνηση έχει εκρεύσει. Γι' αυτό, λοιπόν, πρέπει να αποφεύγουμε και τα υπερβολικά γέλια και τα υπερβολικά δάκρυα, να συμβουλεύει δε κάθε άνθρωπος τον άλλο να είναι συγκρατημένος στη μεγάλη χαρά και στη μεγάλη λύπη και να προσπαθεί να είναι αξιοπρεπής, αφού ο δαίμονας που ρυθμίζει τα πεπρωμένα μας μένει απαθής και στις μεγάλες ευτυχίες και στις μεγάλες δυστυχίες (γιατί οι δαίμονες είναι αντίθετοι σε μερικές πράξεις που σημαδεύουν υψηλούς στόχους και ξεπερνούν το κανονικό μέτρο). Να ελπίζει επίσης ότι ο θεός με τα δώρα που χαρίζει πάντα, στους ενάρετους τουλάχιστο, θα ελαφρώσει το βάρος των κόπων που πέφτουν στο κεφάλι του και από μεγαλύτερους θα τους κάμει μικρότερους, θα μεταβάλει δε προς το καλύτερο την τωρινή κατάσταση. Όσον αφορά όμως τα αντίθετα από αυτά αγαθά θα του έρχονται πάντοτε με τη βοήθεια της καλής του τύχης. Μ' αυτές λοιπόν, τις ελπίδες πρέπει να ζει ο καθένας και με τις υπομνήσεις όλων αυτών των πραγμάτων χωρίς να είναι φειδωλός σε τίποτε, αλλά πάντοτε και στις διασκεδάσεις και στις μελέτες του να τα υπενθυμίζει ξεκάθαρα και στον εαυτό του και στους άλλους.